Philip Nitschke (1947) is een wereldberoemde voorvechter van het fundamentele recht van individuen om hun eigen dood te bewerkstelligen.
In 1997 richtte hij Exit International op, een maatschappelijke organisatie met meer dan 30.000 online supporters in landen als Nederland, Zwitserland, de Verenigde Staten en Australië. Exit vindt het een fundamenteel recht voor iedere geestelijk gezonde volwassene om het eigen levenseinde te kunnen plannen op een betrouwbare, vreedzame en zelfgekozen manier.
In 2006 schreef hij The Peaceful Pill Handbook. Daarin worden verschillende stoffen en methoden beschreven om een eind aan je leven te maken.[1]
Hij ontwierp enkele apparaten voor levensbeëindiging waarbij je geen anderen nodig hebt. Zijn nieuwste creatie is de Sarco, een kunststof capsule waarin iemand uit het leven kan stappen door het indrukken van een knop. Later dit jaar zal de Sarco in Zwitserland gepresenteerd worden, omdat daar hulp bij zelfdoding legaal is.
Door Jacques Knops
Hoe werkt de Sarco eigenlijk?
Het is een kunststof capsule die eruitziet als een klein voertuig met een futuristisch ontwerp. Daarin kun je je laatste reis starten en wij willen graag dat die reis zo aangenaam mogelijk is. Je drukt op een startknop en een speciaal ontworpen apparaat blaast stikstof in de capsule en die vervangt de zuurstof. Binnen een minuut verlies je het bewustzijn en je sterft binnen tien minuten. Omdat er stikstof gebruikt wordt, is er weinig kooldioxide in de capsule en dit voorkomt opwinding of paniek. Je krijgt een vredige dood.
Kern van de zaak is dat een persoon zelf in de Sarco stapt, zelf de startknop indrukt en daardoor volledige zelfbeschikking heeft.
De Sarco wordt geprint in kunststof met behulp van 3D-software. We hebben verschillende prototypen ontwikkeld en werken nog aan verbeteringen. Een voorbeeld is dat je een digitale code nodig hebt om de Sarco in te kunnen gaan. Ook is het zo dat de stikstof vloeibaar en gekoeld is terwijl die in de capsule wordt geblazen. Dat kan een koude luchtstroom veroorzaken en ook dat gaan we aanpassen.
Mensen met een duidelijke handicap, bijvoorbeeld een verlamming, hoeven daarvan geen nadeel te ondervinden. We werken aan activering van de startknop door oogbeweging of stemcontrole.
Wij hopen de Sarco snel te kunnen gebruiken in een concreet geval.
Hoe kwam je op het idee van de Sarco?
De inspiratie voor de Sarco kwam door de Britse Tony Nicklinson. In 2005 kreeg hij een zware hartaanval die hem vanaf de nek verlamde. Tony’s advocaten benaderden mij om te bekijken welke technische mogelijkheden er voor hem zouden zijn om waardig te sterven. In het Verenigd Koninkrijk is hulp bij zelfdoding niet toegestaan en Tony kon zichzelf uiteraard niet helpen. Onder de Britse wetgeving konden wij dat ook niet. Hij stierf in 2012 aan een longontsteking. Zijn enige troost was dat zijn vrouw en dochters aan zijn zijde waren.
Voor mij is een belangrijke motivatie dat ik de afschuwelijke oplossingen afwijs die mensen moeten kiezen om zichzelf te doden. Als je een plastic zak over je hoofd trekt om te stikken is dat een lelijke dood. En dat gaat de Sarco voorkomen.
Dus in het Verenigd Koninkrijk is hulp bij zelfdoding niet toegestaan en dat geldt ook voor Nederland. In 2017 gaf de procureur-generaal aan dat de beschikbaarheid van machines als de Sarco niet wil zeggen dat je die mag gebruiken om te doden. Het verkopen van dergelijke machines zou kunnen worden gezien als hulp bij zelfdoding. Wat is jouw idee?
Inderdaad kun je het leveren van vloeibare stikstof of software voor een 3D-printer zien als hulp bij zelfdoding. En dus zou dat strafbaar kunnen zijn. Het is daarom essentieel dat de Coöperatie Laatste Wil de rechtszaak tegen de Staat is begonnen om hulp bij zelfdoding uit het strafrecht te krijgen. Maar dat gaat waarschijnlijk nog jaren duren en daarom gaan we de Sarco in september in Zwitserland presenteren, op de Geneva Arts Fair. Onze organisatie Exit International heeft om een wettelijke analyse gevraagd en die laat zien dat het gebruik van de Sarco de Zwitserse wet niet overtreedt. Volgens deze wet kan iedereen hulp bij zelfdoding verlenen, zolang dat maar niet uit ‘egoïstische motieven’ gebeurt. Daar hoort bij dat mensen geestelijk competent moeten zijn, en dat wordt meestal vastgesteld door een psychiater. En ze moeten zelf de laatste stap zetten naar hun dood.
Wij vroegen een prominente Zwitserse rechtsgeleerde om te onderzoeken of er onder Zwitserse wetgeving nog andere bezwaren tegen de Sarco in te brengen zouden zijn, bezwaren die wij nog niet kenden. Hij heeft die niet gevonden.
Interessant is het idee dat een arts de Sarco op dezelfde manier zou kunnen voorschrijven als dodelijke barbituraten. Dit is misschien ook mogelijk in Nederland. Natuurlijk kunnen we op dit moment niet inschatten welke visie de procureur-generaal hierop zal hebben. En een belangrijk bezwaar tegen het idee om hiervoor een dokter te benutten is: je hebt weer een dokter nodig! Je beweegt weg van zelfbeschikking en de vereisten uit de euthanasiewet zullen van toepassing zijn.
Daarom gaan we starten in Zwitserland. We hebben de Sarco nog niet gebruikt, dus tot nu toe hebben we geen feitelijk voorbeeld. Als we het in Zwitserland kunnen uitproberen, krijgen we informatie over het gebruik en het functioneren van de Sarco en over wat de medische wereld ervan vindt. En ook over wat de wet op dit onderwerp heeft te melden. Deze informatie kan worden aangeboden aan Nederlandse en andere dokters. We zijn ook geïnteresseerd in Duitsland, want daar is de visie op hulp bij zelfdoding veranderd.
In Zwitserland zou een van de mogelijke acties van tegenstanders kunnen zijn dat een dokter alleen aan zieke personen een dodelijk middel kan voorschrijven. Psychiaters zouden de mentale competentie van een persoon kunnen afkeuren. Hulp bij zelfdoding is legaal in Zwitserland maar dat wil niet zeggen dat er geen regels zijn: er is toezicht en controle door dokters.
Wij overwegen het ontwikkelen van een digitale test om iemands geestelijke gezondheid te beoordelen. Dan heb je geen psychiater nodig. Als je slaagt voor die test, kun je de digitale code krijgen die ik noemde en in je Sarco stappen.
Kan het principe van de Sarco ook op andere manieren worden toegepast?
Oh, zeker, je kunt het apparaat met vloeibare stikstof ook gebruiken in een luchtdichte tent, zoals die in ziekenhuizen wordt gebruikt. Misschien kan dit idee ook in Nederland worden uitgeprobeerd.
Sommige tegenstanders zeggen dat het feit dat de Sarco het nodig maakt om alleen te sterven aangeeft dat zelfbeschikking in het extreme eindigt in eenzaamheid. Je geeft echter op je website aan dat er altijd oogcontact kan zijn met je dierbaren en dat stellen samen in een grotere Sarco kunnen stappen om in elkaars armen te sterven. Zou het mogelijk zijn om een Sarco te krijgen met een luchtdichte opening waardoor de stervende de hand van een geliefde kan vasthouden?
Dat is zeker mogelijk. Maar ik ben aanwezig geweest bij de laatste minuten van verscheidene personen en het afscheid moet er toch van komen. Ik heb gezien dat veel mensen hun geliefden een laatste omhelzing geven en dat is het dan. Als je in de Sarco stapt, weet je gewoon dat je laatste reis spoedig gaat beginnen.
Kan er ook een duurzame Sarco worden gebouwd?
Ja, het zal mogelijk zijn om een Sarco te bouwen van biologisch afbreekbaar materiaal, dus die kan worden gerecycled. En een dergelijke Sarco kan meerdere malen door verschillende mensen worden gebruikt.
Is het voor mensen niet een schokkend idee om in een al gebruikte Sarco te sterven?
Dat kan ik begrijpen, maar als je ongeneeslijk ziek bent en je gaat naar een ziekenhuis om te sterven, dan zou je zomaar in een bed terecht kunnen komen waarin een ander de vorige nacht is overleden. Ze hebben dan alleen de lakens verwisseld.
Hoe ziet de Sarco van Philip Nitschke eruit?
Nou, ik zou best tevreden zijn met het oorspronkelijke ontwerp, als mijn tijd gekomen is. Voor mij is de plek waar dan mijn Sarco staat veel belangrijker. Er zijn mensen die hun laatste blik willen werpen op de Zwitserse bergen en ik denk dat ik dat ook wel mooi zou vinden.
En waar kan ik deze prachtige Sarco-machine kopen?
Dat kun je niet! Op een bepaald moment in de toekomst zullen het Sarco-ontwerp en de softwarespecificaties voor 3D-printing gepubliceerd worden in de online versie van het Peaceful Pill Handbook. Dan zijn ze beschikbaar voor iedereen. Als je een bedrijf kunt vinden dat jouw Sarco voor jou in 3D kan printen of jou voorziet van de benodigde printer, kun je jezelf helpen. En dat is goed, want het is jouw individuele en persoonlijke beslissing om je leven te beëindigen.
[1] In Nederland: De Vredige Pil, Exit International 2021. Er is ook een digitale versie. Leden van de CLW krijgen 30% korting via onze website.