In 2002 heeft België een wet goedgekeurd die euthanasie in bepaalde situaties uit de strafrechtelijke sfeer haalt. Op verzoek van de patiënt mag een arts euthanasie toepassen als voldaan is aan alle voorwaarden die in de wet zijn vastgelegd. Er zijn nogal wat voorwaarden, dus ook in België is het niet gemakkelijk om euthanasie te krijgen. Er zijn enkele rechtszaken geweest, vergelijkbaar met die in Nederland.
België loopt, met Nederland, internationaal voorop als het gaat om euthanasiewetgeving. Maar de weerstand neemt toe. De NRC publiceerde op 7 juni 2023 een overzichtsartikel dat vooral de situatie van psychiaters in beeld brengt. Zij hebben vaak te maken met mensen die vanwege psychische klachten uit het leven willen stappen. Die mogelijkheid biedt de Belgische wet wel, maar er ontstaan steeds meer hobbels op de weg.
Zo had een Belgische psychiater een positief advies gegeven voor euthanasie bij een 40-jarige vrouw die bij een auto-ongeluk zware verwondingen, waaronder oogletsel, had opgelopen. De vrouw kampte daardoor met ernstige mentale klachten en wilde niet meer verder leven. Ook twee andere geconsulteerde artsen beoordeelden euthanasie positief. De vader van de vrouw echter wilde zijn dochter niet kwijtraken, hij vond dat niet alles was gedaan om het lijden van zijn dochter te verhelpen. Hij stuurde een brief naar de psychiater en de Orde der artsen dat hij naar de rechter zou stappen als de euthanasieplannen niet werden stopgezet. De psychiater moest zich daarna verantwoorden bij de Orde der artsen. Hij mocht de euthanasie uitvoeren, maar kreeg te horen dat er een herziening zou kunnen komen en hij zich mogelijk later nog opnieuw zou moeten verantwoorden. Hij zegt dat hij uit angst daarvoor niet met zijn naam in de krant wil maar hij trekt wel aan de bel. “Ik ben een van de weinige psychiaters in België die nog open staat voor euthanasie. En dat is een probleem aan het worden.”
België is in de ban van een vergelijkbare zaak waarbij drie artsen, die euthanasie bij psychisch lijden adviseerden en ook uitvoerden, worden aangeklaagd op verdenking van ‘gifmoord’. Tine Nys uit Sint-Niklaas kreeg al in 2010 op 38-jarige leeftijd euthanasie, maar een van haar zussen diende daarna een klacht in bij de onderzoeksrechter omdat de procedure volgens haar niet conform de wet was verlopen. Tien jaar later werden de drie artsen na een beladen juryproces vrijgesproken, maar de zaak is nog niet voorbij, omdat de familie van Nys in beroep ging. De arts die de euthanasie uitvoerde, hoort binnen enkele weken van de rechter of hij tot een schadevergoeding wordt veroordeeld.
“We hebben het gevoel dat euthanasieverzoeken, zeker bij psychisch lijden, de laatste tijd vaker worden tegengewerkt”, zegt Willem Distelmans, hoogleraar palliatieve geneeskunde aan de Vrije Universiteit van Brussel. Dat heeft volgens hem voor een deel te maken met de zaak Nys. Ook Gerlinde Wijnen, LEIF-arts, ziet negatieve ontwikkelingen: in zorginstellingen voor ouderen, goed voor 25 procent van alle verzoeken in België, weigeren sommige directies mee te werken aan een vrijwillig levenseinde.
Leestip: In de Volkskrant van 17 juni jl. het verhaal van een zoon die zijn vader helpt bij zelfdoding, nadat psychiaters het laten afweten wegens gewetensnood, die zij zelf in dat artikel toelichten.